وجود یک سیستم روشنایی داخلی یا خارجی با طراحی مناسب نه تنها از لحاظ مصرف انرژی میتواند اثرات مثبتی داشته باشد، بلکه مزایای بسیار مهمی نظیر امنیت عمومی، کاهش امکان جنایت، ایجاد آسایش جسمی و روانی، و بطور کلی ایجاد حس خوب در جامعه را به همراه خواهد داشت.
بالعکس، پدیده “آلودگی نوری” میتواند برخلاف آن عمل نماید. بطور کلی آلودگی نوری به نور اضافی یا مزاحمی گفته میشود که توسط انسان بوجود آمده باشد و به بیان دیگر، نور اضافی یا مزاحمی که به دلیل طراحی یا اجرای بد یک سیستم روشنایی و ایجاد نوری فراتر از حد انتظار روشنایی بوجود آمده باشد. ازآنجائیکه این پدیده دارای اثرات منفی بسیاری شامل اثرات زیست محیطی بر جانوران و گیاهان و بطور کلی اکوسیستم حیات وحش، تاثیر بر ستاره شناسی، تلفات انرژی، ایجاد یا تشدید بیماریها، مبهم بودن ستارگان در آسمان شب و … میباشد، مطالعه و بررسی آن همانطور که در سایر کشورهای توسعه یافته نیز چنین پنداشته شده دارای اهمیت فراوان بوده و مقابله با آن می تواند تبعات مثبت فراوانی در پی داشته باشد.
در این راستا، سازمان بهره وری انرژی ایران (سابا) طی قراردادی تحت عنوان انجام مطالعات در خصوص آلودگی نوری را واگذار نموده است. در این پروژه تلاش شده تا با بررسی دقیق و موشکافانه پدیده آلودگی نوری، بتوان راهکارهایی برای مقابله با آنکه علاوه بر تبعات منفی محیطی، از مصادیق بارز تلفات انرژی نیز میباشد ارائه نمود.
- خیرگی: ناتوانی چشم انسان در تطابق با تفاوت زیاد روشنایی بخشهای تاریک و روشن محدوده دید منجر به بروز پدیده خیرگی میشود. خیرگی ناراحت کننده (Discomfort Glare) بصورت مستقیم دارای خطر نبوده و تنها موجب آزار و ناراحتی چشم انسان میشود. با این وجود قرار داشتن در معرض آن برای مدت طولانی میتواند موجب آسیب های جبران ناپذیر بر دید انسان گردد.
- گنبد نوری: آلودگی نوری برای ساکنین حومه شهرهای بزرگ معمولا به صورت “گنبد نوری” این شهرها در محدوده افق شهر دیده میشود تا جائیکه گنبد نوری گاهی تا محدوده 200 کیلومتری شهر نیز مشاهده میشود، به صورتیکه معمولا ارتفاعات بالاتر آسمان در محدوده افق شهر روشن تر از ارتفاعات پائین دیده میشود.
- اضافه روشنایی (Over Illumination): به معنای استفاده بیش از حد از روشنایی است که منجر به ایجاد هزینه های بسیار زیادی میشود و معمولا از دیدگاه صرفه جویی انرژی مورد بررسی قرار میگیرد. مباحث مربوط به اضافه روشنایی معمولا در بخش روشنایی معابر مورد مباحثه قرار میگیرد، با این وجود هر نور مصنوعی که در محلی داخل یا خارج از ساختمان وجود داشته باشد که نیازی به حضور آن نباشد، در مبحث اضافه روشنایی قرار میگیرد.
- تجاوز نور: عبور نور به محدوده ای خارج از محدوده مورد نظر روشنایی را تجاوز نور مینامند، مانند روشن شدن حیاط یا داخل ساختمان به دلیل نور خیابان یا نوری مزاحم از ساختمانهای مجاور.
- سوسو زدن (Flicker): روشن و خاموش شدن متناوب نور که معمولا به صورت تعمدی به منظور تبلیغات یا جلب توجه به کار میرود، میتواند موجب آزار گشته و مانند خیرگی موجب کاهش دید، ناراحتی و اضطراب شود. این پدیده بسته به شدت، رنگ و فرکانس خاموش و روشن شدن، باعث افزایش حملات عصبی و سردرد در اشخاص مبتلا به بیماریهای نظیر میگرن میشود.
- ناهنجاری نوری (Clutter): عبارت است از گروه بزرگی از منابع نور که میتواند موجب سردرگمی و پرت شدن حواس از هدف شده و موجب تصادف و خسارت گردد. ناهنجاری بویژه در معابر و جاده ها دیده شده و میتواند ناشی از نصب نامناسب تجهیزات سیستم روشنایی معبر یا نور شدید تبلیغات محیط اطراف باشد.
- حضور نور (Light Presence): عبارت است از دیده شدن نور ساطع از یک منبع روشنایی یا نور منعکس شده از سطحی نظیر یک ساختمان در منطقه ای خارج از محدوده آن. این پدیده تنها در برخی موارد باعث ناراحتی میشود ولی هیچگاه به محدوده آسیب رسانی وارد نمیشود.